FIZYKA

III etap edukacyjny - gimnazjum

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I.                    Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.

II.                 Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.

III.               Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.

IV.                Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

1. Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń:

 

1)      posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości;

2)      odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego;

3)      podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych;

4)      opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona;

5)      odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym;

6)      posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego;

7)      opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona;

8)      stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą;

9)      posługuje się pojęciem siły ciężkości;

10)   opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona;

11)   wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu;

12)   opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.

 

2. Energia. Uczeń:

 

1)      wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy;

2)      posługuje się pojęciem pracy i mocy;

3)      opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii;

4)      posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej;

5)      stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej;

6)      analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła;

7)      wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą;

8)      wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej;

9)      opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji;

10)   posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania;

11)   opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji.

 

3. Właściwości materii. Uczeń:

 

1)      analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów;

2)      omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej;

3)      posługuje się pojęciem gęstości;

4)      stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych;

5)      opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie;

6)      posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego);

7)      formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania;

8)      analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie;

9)      wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.

 

4. Elektryczność. Uczeń:

 

1)      opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów;

2)      opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych;

3)      odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał;

4)      stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego;

5)      posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego);

6)      opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych;

7)      posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego;

8)      posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego;

9)      posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych;

10)   posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego;

11)   przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na kilowatogodziny;

12)   buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy;

13)   wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna.

 

5. Magnetyzm. Uczeń:

 

1)      nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania między nimi;

2)      opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu;

3)      opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania;

4)      opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną;

5)      opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie;

6)      opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego.

 

6. Ruch drgający i fale. Uczeń:

 

1)      opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w tych ruchach;

2)      posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała;

3)      opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu;

4)      posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami;

5)      opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych;

6)      wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku;

7)      posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.

 

7. Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń:

 

1)      porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elektromagnetycznych;

2)      wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym;

3)      wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej;

4)      opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe;

5)      opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie;

6)      opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej;

7)      rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone;

8)      wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu;

9)      opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu;

10)   opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne;

11)   podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji;

12)   nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje przykłady ich zastosowania.

 

8. Wymagania przekrojowe. Uczeń:

 

1)      opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny;

2)      wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia;

3)      szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych;

4)      przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba);

5)      rozróżnia wielkości dane i szukane;

6)      odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli;

7)      rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą;

8)      sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach), a także odczytuje dane z wykresu;

9)      rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną;

10)   posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej;

11)   zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących);

12)   planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu.

 

9. Wymagania doświadczalne

W trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia – jako pokaz dla wszystkich, wykonany przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela.

 

Uczeń:

1)      wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki;

2)      wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu;

3)      dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody);

4)      wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki;

5)      wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat);

6)      demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych;

7)      buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, Żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz);

8)      wyznacza opór elektryczny opornika lub Żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza;

9)      wyznacza moc Żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza;

10)   demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu);

11)   demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania – jakościowo);

12)   wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego;

13)   wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego;

14)   wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.

 

FIZYKA

IV etap edukacyjny liceum – zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I.                    Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.

II.                 Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.

III.               Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.

IV.                Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

 

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

1. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń:

 

1)      opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciem okresu i częstotliwości;

2)      opisuje zależności między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem oraz wskazuje przykłady sił pełniących rolę siły dośrodkowej;

3)      interpretuje zależności między wielkościami w prawie powszechnego ciążenia dla mas punktowych lub rozłącznych kul;

4)      wyjaśnia, na czym polega stan nieważkości, i podaje warunki jego występowania;

5)      wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch planet i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców, wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi;

6)      posługuje się pojęciem pierwszej prędkości kosmicznej i satelity geostacjonarnego; opisuje ruch sztucznych satelitów wokół Ziemi (jakościowo), wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową, wyznacza zależność okresu ruchu od promienia orbity (stosuje III prawo Keplera);

7)      wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd;

8)      wyjaśnia przyczynę występowania faz i zaćmień Księżyca;

9)      opisuje zasadę pomiaru odległości z Ziemi do Księżyca i planet opartą na paralaksie i zasadę pomiaru odległości od najbliższych gwiazd opartą na paralaksie rocznej, posługuje się pojęciem jednostki astronomicznej i roku świetlnego;

10)   opisuje zasadę określania orientacyjnego wieku Układu Słonecznego;

11)   opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego w Galaktyce;

12)   opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk).

 

2. Fizyka atomowa. Uczeń:

 

1)      opisuje promieniowanie ciał, rozróżnia widma ciągłe i liniowe rozrzedzonych gazów jednoatomowych, w tym wodoru;

2)      interpretuje linie widmowe jako przejścia między poziomami energetycznymi atomów;

3)      opisuje budowę atomu wodoru, stan podstawowy i stany wzbudzone;

4)      wyjaśnia pojęcie fotonu i jego energii;

5)      interpretuje zasadę zachowania energii przy przejściach elektronu między poziomami energetycznymi w atomie z udziałem fotonu;

6)      opisuje efekt fotoelektryczny, wykorzystuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia energii i prędkości fotoelektronów.

 

3. Fizyka jądrowa. Uczeń:

 

1)      posługuje się pojęciami pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron; podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej;

2)      posługuje się pojęciami: energii spoczynkowej, deficytu masy i energii wiązania; oblicza te wielkości dla dowolnego pierwiastka układu okresowego;

3)      wymienia właściwości promieniowania jądrowego α, β, γ; opisuje rozpady alfa, beta (wiadomości o neutrinach nie są wymagane), sposób powstawania promieniowania gamma; posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego;

4)      opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego, posługując się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; rysuje wykres zależności liczby jąder, które uległy rozpadowi od czasu; wyjaśnia zasadę datowania substancji na podstawie składu izotopowego, np. datowanie węglem 14C;

5)      opisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku oraz zasadę zachowania energii;

6)      opisuje wybrany sposób wykrywania promieniowania jonizującego;

7)      wyjaśnia wpływ promieniowania jądrowego na materię oraz na organizmy;

8)      podaje przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości i energii jądrowej;

9)      opisuje reakcję rozszczepienia uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej;

10)   opisuje działanie elektrowni atomowej oraz wymienia korzyści i zagrożenia płynące z energetyki jądrowej;

11)   opisuje reakcje termojądrowe zachodzące w gwiazdach oraz w bombie wodorowej.

 

FIZYKA

IV etap edukacyjny liceum – zakres rozszerzony

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I.                    Znajomość i umiejętność wykorzystania pojęć i praw fizyki do wyjaśniania procesów i zjawisk w przyrodzie.

II.                  Analiza tekstów popularnonaukowych i ocena ich treści.

III.               Wykorzystanie i przetwarzanie informacji zapisanych w postaci tekstu, tabel, wykresów, schematów i rysunków.

IV.                Budowa prostych modeli fizycznych i matematycznych do opisu zjawisk.

V.                  Planowanie i wykonywanie prostych doświadczeń i analiza ich wyników.

 

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

1. Ruch punktu materialnego. Uczeń:

 

1)      rozróżnia wielkości wektorowe od skalarnych; wykonuje działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe);

2)      opisuje ruch w różnych układach odniesienia;

3)      oblicza prędkości względne dla ruchów wzdłuż prostej;

4)      wykorzystuje związki pomiędzy położeniem, prędkością i przyspieszeniem w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym do obliczania parametrów ruchu;

5)      rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu;

6)      oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego;

7)      opisuje swobodny ruch ciał, wykorzystując pierwszą zasadę dynamiki Newtona;

8)      wyjaśnia ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona;

9)      stosuje trzecią zasadę dynamiki Newtona do opisu zachowania się ciał;

10)   wykorzystuje zasadę zachowania pędu do obliczania prędkości ciał podczas zderzeń niesprężystych i zjawiska odrzutu;

11)   wyjaśnia różnice między opisem ruchu ciał w układach inercjalnych i nieinercjalnych, posługuje się siłami bezwładności do opisu ruchu w układzie nieinercjalnym;

12)   posługuje się pojęciem siły tarcia do wyjaśniania ruchu ciał;

13)   składa i rozkłada siły działające wzdłuż prostych nierównoległych;

14)   oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu; opisuje wektory prędkości i przyspieszenia dośrodkowego;

15)   analizuje ruch ciał w dwóch wymiarach na przykładzie rzutu poziomego.

 

2. Mechanika bryły sztywnej. Uczeń:

 

1)      rozróżnia pojęcia: punkt materialny, bryła sztywna, zna granice ich stosowalności;

2)      rozróżnia pojęcia: masa i moment bezwładności;

3)      oblicza momenty sił;

4)      analizuje równowagę brył sztywnych, w przypadku gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie (równowaga sił i momentów sił);

5)      wyznacza położenie środka masy;

6)      opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi przechodzącej przez środek masy (prędkość kątowa, przyspieszenie kątowe);

7)      analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej pod wpływem momentu sił;

8)      stosuje zasadę zachowania momentu pędu do analizy ruchu;

9)      uwzględnia energię kinetyczną ruchu obrotowego w bilansie energii.

 

3. Energia mechaniczna. Uczeń:

 

1)      oblicza pracę siły na danej drodze;

2)      oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał w jednorodnym polu grawitacyjnym;

3)      wykorzystuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu;

4)      oblicza moc urządzeń, uwzględniając ich sprawność;

5)      stosuje zasadę zachowania energii oraz zasadę zachowania pędu do opisu zderzeń sprężystych i niesprężystych.

 

4. Grawitacja. Uczeń:

 

1)      wykorzystuje prawo powszechnego ciążenia do obliczenia siły oddziaływań grawitacyjnych między masami punktowymi i sferycznie symetrycznymi;

2)      rysuje linie pola grawitacyjnego, rozróżnia pole jednorodne od pola centralnego;

3)      oblicza wartość i kierunek pola grawitacyjnego na zewnątrz ciała sferycznie symetrycznego;

4)      wyprowadza związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem;

5)      oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej;

6)      wyjaśnia pojęcie pierwszej i drugiej prędkości kosmicznej; oblicza ich wartości dla różnych ciał niebieskich;

7)      oblicza okres ruchu satelitów (bez napędu) wokół Ziemi;

8)      oblicza okresy obiegu planet i ich średnie odległości od gwiazdy, wykorzystując III prawo Keplera dla orbit kołowych;

9)      oblicza masę ciała niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity.

 

5. Termodynamika. Uczeń:

 

1)      wyjaśnia założenia gazu doskonałego i stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu;

2)      opisuje przemianę izotermiczną, izobaryczną i izochoryczną;

3)      interpretuje wykresy ilustrujące przemiany gazu doskonałego;

4)      opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną cząsteczek;

5)      stosuje pierwszą zasadę termodynamiki, odróżnia przekaz energii w formie pracy od przekazu energii w formie ciepła;

6)      oblicza zmianę energii wewnętrznej w przemianach izobarycznej i izochorycznej oraz pracę wykonaną w przemianie izobarycznej;

7)      posługuje się pojęciem ciepła molowego w przemianach gazowych;

8)      analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii;

9)      interpretuje drugą zasadę termodynamiki;

10)   analizuje przedstawione cykle termodynamiczne, oblicza sprawność silników cieplnych w oparciu o wymieniane ciepło i wykonaną pracę;

11)   odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; analizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy;

12)   wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego.

 

6. Ruch harmoniczny i fale mechaniczne. Uczeń:

 

1)      analizuje ruch pod wpływem sił) sprężystych (harmonicznych), podaje przykłady takiego ruchu;

2)      oblicza energię potencjalną sprężystości;

3)      oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie i wahadła matematycznego;

4)      interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym;

5)      opisuje drgania wymuszone;

6)      opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego na wybranych przykładach;

7)      stosuje zasadę zachowania energii w ruchu drgającym, opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w tym ruchu;

8)      stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością;

9)      opisuje załamanie fali na granicy ośrodków;

10)   opisuje zjawisko interferencji, wyznacza długość fali na podstawie obrazu interferencyjnego;

11)   wyjaśnia zjawisko ugięcia fali w oparciu o zasadę Huygensa;

12)   opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi przeciwbieżnie;

13)   opisuje efekt Dopplera w przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora.

 

7. Pole elektryczne. Uczeń:

 

1)      wykorzystuje prawo Coulomba do obliczenia siły oddziaływania elektrostatycznego między ładunkami punktowymi;

2)      posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego;

3)      oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jednego ładunku punktowego;

4)      analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków;

5)      wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego;

6)      przedstawia pole elektrostatyczne za pomocą linii pola;

7)      opisuje pole kondensatora płaskiego, oblicza napięcie między okładkami;

8)      posługuje się pojęciem pojemności elektrycznej kondensatora;

9)      oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne;

10)   oblicza pracę potrzebną do naładowania kondensatora;

11)   analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym;

12)   opisuje wpływ pola elektrycznego na rozmieszczenie ładunków w przewodniku, wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya.

 

8. Prąd stały. Uczeń:

 

1)      wyjaśnia pojęcie siły elektromotorycznej ogniwa i oporu wewnętrznego;

2)      oblicza opór przewodnika, znając jego opór właściwy i wymiary geometryczne;

3)      rysuje charakterystykę prądowo-napięciową opornika podlegającego prawu Ohma;

4)      stosuje prawa Kirchhoffa do analizy obwodów elektrycznych;

5)      oblicza opór zastępczy oporników połączonych szeregowo i równolegle;

6)      oblicza pracę wykonaną podczas przepływu prądu przez różne elementy obwodu oraz moc rozproszoną na oporze;

7)      opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników.

 

9. Magnetyzm, indukcja magnetyczna. Uczeń:

 

1)      szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych i przewodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica);

2)      oblicza wektor indukcji magnetycznej wytworzonej przez przewodniki z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica);

3)      analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu magnetycznym;

4)      opisuje wpływ materiałów na pole magnetyczne;

5)      opisuje zastosowanie materiałów ferromagnetycznych;

6)      analizuje siłę elektrodynamiczną działającą na przewodnik z prądem w polu magnetycznym;

7)      opisuje zasadę działania silnika elektrycznego;

8)      oblicza strumień indukcji magnetycznej przez powierzchnię;

9)      analizuje napięcie uzyskiwane na końcach przewodnika podczas jego ruchu w polu magnetycznym;

10)   oblicza siłę elektromotoryczną powstającą w wyniku zjawiska indukcji elektromagnetycznej;

11)   stosuje regułę Lenza w celu wskazania kierunku przepływu prądu indukcyjnego;

12)   opisuje budowę i zasadę działania prądnicy i transformatora;

13)   opisuje prąd przemienny (natężenie, napięcie, częstotliwość, wartości skuteczne);

14)   opisuje zjawisko samoindukcji;

15)   opisuje działanie diody jako prostownika.

 

10. Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń:

 

1)      opisuje widmo fal elektromagnetycznych i podaje źródła fal w poszczególnych zakresach z omówieniem ich zastosowań;

2)      opisuje jedną z metod wyznaczenia prędkości światła;

3)      opisuje doświadczenie Younga;

4)      wyznacza długość fali świetlnej przy użyciu siatki dyfrakcyjnej;

5)      opisuje i wyjaśnia zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu i przy przejściu przez polaryzator;

6)      stosuje prawa odbicia i załamania fal do wyznaczenia biegu promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków;

7)      opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia i wyznacza kąt graniczny;

8)      rysuje i wyjaśnia konstrukcje tworzenia obrazów rzeczywistych i pozornych otrzymywane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających;

9)      stosuje równanie soczewki, wyznacza położenie i powiększenie otrzymanych obrazów.

 

11. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego. Uczeń:

 

1)      opisuje założenia kwantowego modelu światła;

2)      stosuje zależność między energią fotonu a częstotliwością i długością fali do opisu zjawiska fotoelektrycznego zewnętrznego, wyjaśnia zasadę działania fotokomórki;

3)      stosuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia częstotliwości promieniowania emitowanego i absorbowanego przez atomy;

4)      opisuje mechanizmy powstawania promieniowania rentgenowskiego;

5)      określa długość fali de Broglie’a poruszających się cząstek.

 

12.Wymagania przekrojowe

 

Oprócz wiedzy z wybranych działów fizyki, uczeń:

 

1)      przedstawia jednostki wielkości fizycznych wymienionych w podstawie programowej, opisuje ich związki z jednostkami podstawowymi;

2)      samodzielnie wykonuje poprawne wykresy (właściwe oznaczenie i opis osi, wybór skali, oznaczenie niepewności punktów pomiarowych);

3)      przeprowadza złożone obliczenia liczbowe, posługując się kalkulatorem;

4)      interpoluje, ocenia orientacyjnie wartość pośrednią (interpolowaną) między danymi w tabeli, także za pomocą wykresu;

5)      dopasowuje prostą y = ax + b do wykresu i ocenia trafność tego postępowania; oblicza wartości współczynników a i b (ocena ich niepewności nie jest wymagana);

6)      opisuje podstawowe zasady niepewności pomiaru (szacowanie niepewności pomiaru, obliczanie niepewności względnej, wskazywanie wielkości, której pomiar ma decydujący wkład na niepewność otrzymanego wyniku wyznaczanej wielkości fizycznej);

7)      szacuje wartość spodziewanego wyniku obliczeń, krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku;

8)      przedstawia własnymi słowami główne tezy poznanego artykułu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii.

 

13.Wymagania doświadczalne

 

Uczeń przeprowadza przynajmniej połowę z przedstawionych poniżej badań polegających na wykonaniu pomiarów, opisie i analizie wyników oraz, jeżeli to możliwe, wykonaniu i interpretacji wykresów dotyczących:

1)      ruchu prostoliniowego jednostajnego i jednostajnie zmiennego (np. wyznaczenie przyspieszenia w ruchu jednostajnie zmiennym);

2)      ruchu wahadła (np. wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego);

3)      ciepła właściwego (np. wyznaczenie ciepła właściwego danej cieczy);

4)      kształtu linii pól magnetycznego i elektrycznego (np. wyznaczenie pola wokół przewodu w kształcie pętli, w którym płynie prąd);

5)      charakterystyki prądowo-napięciowej opornika, Żarówki, ewentualnie diody (np. pomiar i wykonanie wykresu zależności I(U);

6)      drgań struny (np. pomiar częstotliwości podstawowej drgań struny dla różnej długości drgającej części struny);

7)      dyfrakcji światła na siatce dyfrakcyjnej lub płycie CD (np. wyznaczenie gęstości ścieżek na płycie CD);

8)      załamania światła (np. wyznaczenie współczynnika załamania światła z pomiaru kąta granicznego);

9)      obrazów optycznych otrzymywanych za pomocą soczewek (np. wyznaczenie powiększenia obrazu i porównanie go z powiększeniem obliczonym teoretycznie).