Temat

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

Astronomia i Grawitacja

Z daleka i z bliska

·         porównuje rozmiary i odległości we Wszechświecie(galaktyki, gwiazdy, planety, ciała makroskopowe, organizmy, cząsteczki, atomy, jądra atomowe),

·         podaje definicje jednostek odległości :jednostka astronomiczna, „rok świetlny”, parsek, paralaksa ,

·         rozwiązuje zadania związane z przedstawianiem obiektów bardzo dużych i bardzo małych w odpowiedniej skali,

Układ Słoneczny

·         opisuje miejsce Ziemi w Układzie Słonecznym,

·         wymienia nazwy planet i podstawowe własności przynajmniej trzech innych planet,

·         wie, że wokół niektórych innych planet też krążą księżyce, a wokół niektórych gwiazd – planety,

·         wyjaśnia obserwowany na niebie ruch planet wśród gwiazd jako złożenie ruchów obiegowych : Ziemi i obserwowanej planety,

·         wymienia inne obiekty Układu Słonecznego: planetoidy, planety karłowate i komety,

·         podaje definicje i przykłady planet skalistych, gazowych olbrzymów, planet karłowatych, planetoid i komet,

·         wyjaśnia dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd,

·         opisuje budowę planet, dzieląc je na planety skaliste i gazowe olbrzymy,

·         porównuje wielkość i inne właściwości planet,

·         odszukuje i analizuje informacje na temat aktualnych poszukiwań życia poza Ziemią,

·         odróżnia pojęcia „życie pozaziemskie” i „cywilizacja pozaziemska”,

·         stosuje pojęcia „teoria geocentryczna” i „teoria heliocentryczna”,

·         opisuje zasadę określania orientacyjnego wieku Układu Słonecznego,

Księżyc

·          wyjaśnia dlaczego zawsze widzimy tę samą stronę Księżyca,

·          opisuje następstwo faz Księżyca,

·          opisuje warunki następujące na Księżycu,

·          wyjaśnia mechanizm powstawania faz Księżyca,

·          podaje czas trwania obiegu Księżyca wokół Ziemi, oraz czas trwania cyklu faz Księżyca,

·          wyjaśnia mechanizm powstawania zaćmień Słońca i Księżyca,

·         wie, w której fazie Księżyca możemy obserwować zaćmienia Słońca, a w której Księżyca, i dlaczego nie następują one w każdej pełni i w każdym nowiu,

·         wyjaśnia dlaczego typowy mieszkaniec Ziemi częściej obserwuje zaćmienie Księżyca niż zaćmienie Słońca,

Gwiazdy i Galaktyki

·         wie, że Słońce jest jedną z gwiazd, a nasz Galaktyka( Droga Mleczna) jest jedną z wielu galaktyk we Wszechświecie,

·         wie, że gwiazdy świecą światłem własnym,

·         przedstawia za pomocą rysunku zasadę wyznaczania odległości za pomocą paralaks geo- i heliocentrycznej,

·         opisuje budowę Galaktyki i miejsce Układu Słonecznego w Galaktyce,

·         wyjaśnia, dlaczego galaktyka widziana jest z Ziemi w postaci smugi na nocnym niebie,

Ruch krzywoliniowy

·         przedstawia na rysunku wektor prędkości w ruchu prostoliniowym,

      krzywoliniowym

·         opisuje ruch po okręgu, używając pojęć : „okres” , „częstotliwość”, „prędkość w ruchu po okręgu”,

·         wykonuje doświadczenia wykazując ,że prędkość w ruchu krzywoliniowym skierowana jest stycznie do toru,

·         rozwiązuje proste zadania, wylicza okres, częstotliwość, prędkość w ruchu po okręgu,

Siła dośrodkowa

·         wyjaśnia zależność między siłą grawitacji i krzywoliniowym ruchem ciał niebieskich,

·         opisuje działanie siły grawitacji jako siły dośrodkowej przez analogię z siłami mechanicznymi,

·         opisuje zależności między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem,

·         wskazuje przykłady sil pełniących rolę siły dośrodkowej,

·         korzystając ze wzoru na siłę dośrodkową , oblicza każdą z występujących w tym wzorze wielkość,

Grawitacja

·         omawia zjawisko wzajemnego przyciągania się ciał za pomocą siły grawitacji,

·         opisuje jak siła grawitacji zależy od masy ciał i ich odległości,

·         interpretuje zależności między wielkościami w prawie, powszechnego ciążenia dla mas punktowych lub rozłącznych kul,

·         wyjaśnia dlaczego w praktyce nie obserwujemy oddziaływań grawitacyjnych między ciałami innymi niż ciała niebieskie,

·         wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi,

·         oblicza siłę grawitacji działająca między dwoma ciałami o danych masach i znajdujących się w różnej odległości od siebie,

·         korzystając ze wzoru na siłę grawitacji, oblicza każdą z występujących w tym wzorze wielkości,

·         opisuje doświadczenia Cavendisha,

Siła grawitacji jako siła dośrodkowa

·         wyjaśnia zależność pomiędzy siłą grawitacji i krzywoliniowym ruchem ciał niebieskich,

·         opisuje działanie siły grawitacji jako siły dośrodkowej przez analogię z siłami mechanicznymi,

·         wyjaśnia wpływ grawitacji na ruch ciał w układzie podwójnym,

Loty kosmiczne

·         podaje ogólne informacje na temat lotów kosmicznych,

·         wymienia przynajmniej niektóre zastosowania sztucznych satelitów,

·         omawia zasadę poruszania się sztucznego satelity po orbicie okołoziemskiej,

·         posługuje się pojęciem  pierwsza prędkość kosmiczna i satelita geostacjonarny,

·         oblicza pierwsza prędkość kosmiczną dla różnych ciał niebieskich,

·         oblicza prędkość satelity krążącego na danej wysokości,

Trzecie prawo Keplera

·         przedstawia na rysunku eliptyczną orbitę planety z uwzględnieniem położenia Słońca,

·         wie, że okres obiegu planty jest jednoznacznie wyznaczony przez średnią odległość planety od Słońca,

·         stosuje pojęcie „satelita geostacjonarny”,

·         podaje III prawo Keplera,

·         wyjaśnia, w jaki sposób możliwe jest zachowanie stałego położenia satelity względem powierzchni Ziemi,

·         wyznacza zależność okresu ruchu od promienia orbity,

·         posługuje się III prawem Keplera w zadaniach obliczeniowych,

Ciężar i nieważkość

·         wyjaśnia na czym polega stan nieważkości,

·         wyjaśnia, w jakich warunkach powstają przeciążenia, niedociążenie i nieważkość,

·         wyjaśnia przyczynę nieważkości w statku kosmicznym,

·         wyjaśnia zależność zmiany ciężaru i niezmienność masy podczas przeciążenia i niedociążenia,

·         rozwiązuje zadania obliczeniowe związane z przeciążeniem i niedociążeniem w układzie odniesienia poruszającym się z przyspieszeniem skierowanym w górę lub w dół,

Fizyka atomowa

Efekt fotoelektryczny

·         opisuje przebieg doświadczenia, podczas którego można zaobserwować efekt fotoelektryczny,

·         ocenia na podstawie podanej pracy wyjścia dla danego metalu oraz długości fali lub barwy padającego nań promieniowania, czy zajdzie efekt fotoelektryczny,

·         posługuje się pojęciem fotonu oraz zależnością między jego energią i częstotliwością,

·         opisuje widmo fal elektromagnetycznych, szeregując rodzaje występujących w nim fal zgodnie z niesioną przez nie energią,

·         opisuje bilans energetyczny zjawiska fotoelektrycznego,

·         wyjaśnia, dlaczego założenia o falowej naturze światła nie umożliwia wyjaśnienia efektu fotoelektrycznego,

·         oblicza energię i prędkość elektronów wybitych z danego metalu przez promieniowanie o określonej częstotliwości,

Promieniowanie ciał

·         wyjaśnia ,że wszystkie ciała emitują promieniowanie

·         opisuje związek pomiędzy promieniowaniem emitowanym przez dane ciało oraz jego temperaturą ,

·         rozróżnia widmo ciągłe i widmo liniowe,

·         podaje przykład ciał emitujących widma ciągłe i widma liniowe ,

·         opisuje widmo wodoru,

·         odróżnia widma absorpcyjne od emisyjnych i opisuje ich różnice,

·         interpretuje linie widmowe jako przejścia między poziomami energetycznymi,

Atom wodoru

·         podaje treść postulatów Bohra,

·         opisuje budowę atomu wodoru, stan podstawowy i stany wzbudzone,

·         stosuje zależność między promieniem n-tej orbity a promieniem pierwszej orbity w atomie wodoru oraz zależność między energią elektronu na n-tej orbicie o energią elektronu na pierwszej orbicie,

·         oblicza prędkość elektronu na danej orbicie

·         wyjaśnia, dlaczego wcześniejsze teorie nie wystarczyły do opisania widma atomu wodoru

Jak powstaje widmo

wodoru

·         wykorzystuje postulaty Bohra i zasadę zachowanie energii do opisu powstawania widma wodoru

·         oblicza energię i długość fali fotonu emitowanego podczas przejścia elektronu określonymi orbitami

·         oblicza końcową prędkość elektronu poruszającego się po danej orbicie po pochłonięciu fotonu o podanej energii

·         ocenia obecną rolę teorii Bohra i podaje jej ograniczenia

Fale czy cząstki? Cząstki czy fale?

·         Podaje argumenty na rzecz falowej i korpuskularnej natury światła

·         Podaje granice stosowalności oby teorii i teorię łącząca je w jedną

·         opisuje doświadczenia, w których można zaobserwować falową naturę materii

·         oblicza długość fali materii określonych ciał

Jak działa laser

·         wyjaśnia czym światło lasera różni się od światła żarówki

·         wymienia przynajmniej niektóre zastosowania laserów

·         wyjaśnia w przybliżeniu zjawisko emisji wymuszonej

FIZYKA JĄDROWA

Jądro atomowe

·         posługuje się pojęciami : „atom”, „pierwiastek chemiczny”, „jądro atomowe”, „ izotop”, „liczba atomowa” , „liczba masowa”, proton, neutron i elektron,

opisuje doświadczenie Rutherforda i wynikające z tego doświadczenia wnioski,

·         podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby atomowej i liczby masowej pierwiastka/izotopu,

·         wymienia cząstki, z których są zbudowane atomy,

·         wyjaśnia, dlaczego jądro atomowe się nie rozpada,

·         wyjaśnia pojęcie „antymateria”,

Promieniowanie jądrowe

·         wymienia właściwości promieniowania alfa, beta(minus) i gamma,

·         charakteryzuje wpływ promieniowania na organizmy żywe,

·         wymienia i omawia sposoby powstawania promieniowania,

·         wymienia przynajmniej niektóre zastosowania promieniowania,

·         zna sposoby ochrony przed promieniowaniem

·         porównuje przenikliwość znanych rodzajów promieniowania,

·         porównuje szkodliwość różnych źródeł promieniowania (znajomość jednostek dawek nie jest wymagana),

·         opisuje zasadę działania licznika Geigera- Müllera,

·         jeśli to możliwe, wykonuje pomiary za pomocą licznika Geigera- Müllera,

Reakcje jądrowe

·         odróżnia reakcje jądrowe od reakcji chemicznych

·         opisuje rozpad alfa, beta (wiadomości o neutrinach nie są wymagane) oraz sposób powstawania promieniowania gamma

·         opisuje reakcje jądrowe za pomocą symboli,

·         do opisu reakcji jądrowych stosuje zasadę zachowania ładunku i zasadę zachowania liczby nukleonów oraz zasadę zachowania energii,

Czas połowicznego

rozpadu

·         posługuje się pojęciami „jądro stabilne” i „jądro niestabilne”,

·         opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego i posługuje się pojęciem „czas połowicznego rozpadu” i aktywność,

·         szkicuje wykres opisujący rozpad promieniotwórczy,

·         wie, że istnieją izotopy o bardzo długim i bardzo krótkim czasie połowicznego rozpadu,

·         rozwiązuje zadania obliczeniowe, w których czas jest wielokrotnością czasu połowicznego rozpadu ,

·         opisuje metodę datowania węglem C14,

·         rozwiązuje zadania obliczeniowe metodą graficzną, korzystając z wykresu przedstawiającego zmniejszanie się liczby jąder izotopu promieniotwórczego w czasie,

Energia jądrowa

·         podaje warunki reakcji zajścia reakcji łańcuchowej,

- definiuje pojęcie masy krytycznej,

·         opisuje mechanizm rozpadu promieniotwórczego i syntezy termojądrowej,-

-podaje budowę reaktora i zastosowanie jego najważniejszych elementów,

·         wyjaśnia jakie reakcje zachodzą w elektrowni jądrowej,  reaktorze termojądrowym, gwiazdach oraz w bombach jądrowych i termojądrowych,

·         wyjaśnia dlaczego Słońce świeci,

·         podaje przykłady zastosowań energii jądrowej,

·         przedstawia trudności związane z kontrolowaniem fuzji termojądrowej,

·         opisuje działanie elektrowni jądrowej,

·         przytacza i ocenia argumenty za energetyką jądrową i przeciw niej,

Deficyt masy

^·          wyjaśnia znaczenie wzoru E =mc²

·         posługuje się pojęciami : „deficyt masy”, „energia wiązana”,

^·          oblicza energię spoczynkową ciała o danej masie oraz deficyt masy podczas reakcji o danej energii ,

·         oblicza  defekt masy i ilość energii wyzwolonej w podanych reakcjach jądrowych,

Wszechświat

·         wie, że Wszechświat powstał kilkanaście miliardów lat temu w Wielkim Wybuchu i od tego czasu się rozszerza,

·         wyjaśnia, skąd pochodzi większość pierwiastków, z których zbudowana jest materia wokół nas i nasze organizmy,

·         wyjaśnia, że obiekty położone daleko oglądamy takimi, jakimi były w przeszłości.

·         wyjaśnia, że proces rozszerzania Wszechświata przyspiesza i że dziś jeszcze nie wiemy, dlaczego się tak dzieje.