Temat

Osiągnięcia ucznia

Kinematyka

Elementy matematyki

w fizyce

·          zna definicje i rozróżnia wielkości wektorowe oraz skalarne,

·          podaje przykłady wielkości wektorowych i skalarnych,

·          wykonuje działania na wektorach( mnożenie, dodawanie, odejmowanie , rozkładanie na składowe),

·          zna i potrafi używać w zadaniach definicje funkcji trygonometrycznych kąta ostrego (sinus a, cosinus a, tangens a, cotangens a)

Pomiary w fizyce i wzorce pomiarowe

·          wymienia przykłady zjawisk fizycznych występujących w przyrodzie,

·          wyjaśnia rolę doświadczenia i modelowania matematycznego w fizyce,

·          wyjaśnia, dlaczego wprowadzono Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (układ SI),

·          wymienia trzy podstawowe miary wzorcowe i jednostki długości, masy i czasu,

·          wymienia podstawowe wielkości mierzone podczas badania ruchu,

·          przygotowuje prezentację dotyczącą miar wzorcowych i jednostek wielkości mierzalnych,

·          analizuje rozmiary i masy na wybranych przykładach,

Wstęp do analizy danych pomiarowych

·          planuje prosty pomiar; zapisuje wynik pomiaru wraz z niepewnością,

·          wyjaśnia, dlaczego wykonuje się pomiary wielokrotne,

·          zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących)

·          odczytuje dane z tabeli, zapisuje dane w formie tabeli, przedstawia dane podane w tabeli za pomocą diagramu słupkowego,

·          wyznacza średnią arytmetyczną wyników pomiarów,

·          wyznacza niepewności: maksymalną wartości średniej i standardową wartości średniej; ustala, którą niepewność najlepiej obliczyć w doświadczeniu,

·          rozpoznaje błędy grube i systematyczne,

·          posługuje się niepewnością względną i bezwzględną,

Opis ruchu
prostoliniowego

·          analizuje względność ruchu na wybranych przykładach,

·          wyjaśnia, czym różni się ruch od spoczynku, posługując się pojęciem układu odniesienia,

·          posługuje się pojęciem punktu materialnego przy opisie ruchu,

·          opisuje ruch jednowymiarowy w różnych układach odniesienia

·          analizuje ruch, posługując się pojęciami droga i przemieszczenie, rozróżnia te pojęcia i ilustruje je graficznie,

·          objaśnia pojęcia: układ odniesienia, tor ruchu, wektor położenia, wektor przemieszczenia, droga, rozróżnia, które z tych wielkości fizycznych są skalarne , a które wektorowe,

·          podaje jednostki: położenia, przemieszczenia, drogi i prędkości,

·          rozróżnia wektor przemieszczenia i wektor położenia ciała, przedstawia je graficznie w wybranym układzie odniesienia,

·          opisuje ruch, posługując się współrzędną wektora położenia i współrzędną wektora przemieszczenia,

·          przedstawia graficznie – na wybranym przykładzie – różnicę między przemieszczeniem a drogą,

·          rozwiązuje proste zadania związane z działaniami na wektorach,

·          rozwiązuje proste zadania dotyczące dodawania wektorów przemieszczenia,

Prędkość w ruchu
prostoliniowym

·          definiuje prędkość średnią i szybkość średnią, wskazuje różnice między tymi wielkościami fizycznymi,

·          posługuje się pojęciem prędkości jako wektora i jego współrzędną; przelicza jednostki prędkości,

·          definiuje prędkość chwilową i szybkość chwilową,

·          wie, że wektor prędkości chwilowej jest w każdym punkcie styczny do toru ruchu,

·          wyjaśnia różnicę między prędkością średnią a prędkością chwilową; wyjaśnia, kiedy te prędkości są sobie równe,

·          analizuje prędkości w przyrodzie – na wybranych przykładach,

·          rozwiązuje proste zadania związane z obliczaniem prędkości średniej i chwilowej,

Ruch jednostajny prostoliniowy

·          wie, jaki ruch nazywamy jednostajnym prostoliniowym,

·          wie, że w ruchu prostoliniowym w jedną stronę wartość przemieszczenia jest równa przebytej drodze,

·          rysuje i interpretuje wykresy zależności drogi, położenia i prędkości od czasu,

·          oblicza parametry ruchu, wykorzystując związki między położeniem a prędkością w ruchu jednostajnym,

·          rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu jednostajnego od czasu,

·          wyprowadza równanie ruchu jednostajnego prostoliniowego i porównuje je z funkcją liniową,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe z wykorzystaniem równania ruchu jednostajnego i wzoru na drogę,

·          szacuje wartość spodziewanego wyniku obliczeń, krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku,

·          rozwiązuje złożone zadania, korzystając z wykresów zależności parametrów ruchu od czasu,

Doświadczalne badanie ruchu
jednostajnego
prostoliniowego

·          projektuje doświadczenie i wykonuje pomiary związane z badaniem ruchu jednostajnego prostoliniowego,

·          opisuje i analizuje wyniki doświadczenia,

·          analizuje zasady określania niepewności pomiaru (szacowanie i obliczanie niepewności pomiaru, analizowanie wielkości decydująco wpływających na niepewność wyniku),

·          szacuje niepewności pomiaru i oblicza niepewność względną,

·          opisuje ruch ciała za pomocą tabeli i wykresu, na podstawie pomiarów z bezpośredniej obserwacji lub z filmu; podaje czas i współrzędną położenia.

·          określa, np. za pomocą przezroczystej linijki, prostą najlepszym dopasowaniu do punktów na wykresie zależności x(t); na tej podstawie wyznacza prędkość ciała,

·          opisuje ruch ciała za pomocą wykresu uwzględniającego niepewności pomiarowe,

Ruch prostoliniowy
zmienny

·          rozróżnia ruchy jednostajne i zmienne (ze względu na prędkość),

·          analizuje ruch, określając prędkość średnią i średnią wartość prędkości,

·          rysuje i interpretuje wykresy położenia, prędkości i drogi przy skokowych zmianach prędkości oraz zmianach zwrotu prędkości,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnie zmiennym (przeprowadza złożone obliczenia liczbowe za pomocą kalkulatora)

Ruch prostoliniowy
jednostajnie zmienny

·          definiuje ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy,

·          podaje przykłady ruchu przyspieszonego; definiuje przyspieszenie średnie i przyspieszenie chwilowe, podaje jednostkę przyspieszenia,

·          wie, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym po linii prostej wektory prędkości i przyspieszenia mają zgodne zwroty, natomiast w ruchu jednostajnie opóźnionym – przeciwne,

·          zapisuje równania ruchu jednostajnie przyspieszonego bez prędkości początkowej,

·          identyfikuje ruchy: jednostajny, jednostajnie przyspieszony i jednostajnie opóźniony na podstawie wykresów v(t),

·          wskazuje pole figury pod wykresem v(t) jako drogę przebytą przez ciało,

·          wyjaśnia dlaczego wykres v(t) jest funkcją liniową,

·          sporządza wykresy zależności prędkości od czasu v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego (wykonuje poprawne wykresy: właściwie oznacza i opisuje osie, dobiera jednostkę, oznaczanie pewności punktów pomiarowych),

·          wykorzystuje właściwości funkcji liniowej f(x) = ax + b do interpretacji wykresów (dopasowuje prostą y = ax + b do wykresu ,

·          i ocenia trafność tego postępowania, oblicza wartości współczynników a i b)

·          przeprowadza doświadczenie polegające na badaniu ruchu jednostajnie zmiennego; analizuje wyniki oraz – jeżeli to możliwe – wykonuje i interpretuje wykresy dotyczące ruchu jednostajnie zmiennego,

·          analizuje spadek swobodny i rzut pionowy w górę; opisuje te ruchy z zastosowaniem równań v(t) i s(t),

·          definiuje swobodny spadek, rzut pionowy w górę i w dół,

·          oblicza parametry ruchu podczas spadku swobodnego i rzutu pionowego,

Położenie w ruchu
jednostajnie zmiennym

·          wykorzystuje związki między położeniem, prędkością i przyspieszeniem w ruchu jednostajnie zmiennym do obliczania parametrów ruchu,

·          rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu jednostajnie zmiennego od czasu – wykresy v(t), s(t) i a(t),

·          wyprowadza wzór na drogę w ruchu jednostajnie zmiennym z wykresu zależności prędkości od czasu v(t),

·          wykorzystuje właściwości funkcji kwadratowej f(x) = ax² + bx + c do interpretacji wykresów zależności drogi od czasu i zależności położenia od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnie zmiennym; krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnie zmiennym (przeprowadza złożone obliczenia liczbowe za pomocą kalkulatora),

Ruch krzywoliniowy.
Prędkość w ruchu
krzywoliniowym.

·          wskazuje przykłady ruchów krzywoliniowych i prostoliniowych występujące w przyrodzie i życiu codziennym,

·          wyjaśnia, czym tor różni się od drogi, klasyfikuje ruchy ze względu na tor zakreślany przez ciało,

·          opisuje położenie punktu materialnego na płaszczyźnie i w przestrzeni z wykorzystaniem współrzędnych x, y, z

·          opisuje współrzędne wektora na płaszczyźnie (m.in. wektora położenia), posługując się dwuwymiarowym układem współrzędnych,

·          konstrukcyjnie dodaje i odejmuje wektory o tych samych i różnych kierunkach, posługując się cyrklem, ekierką i linijką,

·          zapisuje – w przyjętym układzie współrzędnych – wektory sumy i różnicy dwóch wektorów,

·          rysuje wektory o różnych kierunkach w układzie współrzędnych; określa ich współrzędne,

·          wyznacza konstrukcyjnie styczną do krzywej,

·          stosuje pojęcie wektor przemieszczenia i wyznacza go jako różnicę wektorów położenia końcowego i położenia początkowego,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe dotyczące ruchu krzywoliniowego, posługując się pojęciamiprędkość średnia, prędkość chwilowa i przemieszczenie,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i konstrukcyjne, dotyczące ruchu krzywoliniowego, posługując się pojęciami prędkość średnia i prędkość chwilowa ,

Rzut poziomy

·          omawia rzut poziomy i ukośny jako złożenie dwóch niezależnych ruchów odbywających się w kierunkach wzajemnie prostopadłych: jednostajnym w kierunku poziomym i jednostajnie zmiennym w kierunku pionowym

·          analizuje rzut poziomy, wykorzystuje równanie ruchu jednostajnego dla współrzędnej poziomej i równanie ruchu jednostajnie zmiennego dla współrzędnej pionowej,

·          wykazuje doświadczalnie niezależność ruchów w rzucie poziomym (ruchu poziomego i ruchu pionowego),

·          opisuje położenie ciała za pomocą współrzędnych x i y,

·          pokazuje, że parabola jest torem ruchu w rzucie poziomym, wyznacza współczynnik w równaniu paraboli y = ax²

·          oblicza wartości składowych wektora prędkości w rzucie poziomym i ukośnym,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i konstrukcyjne, dotyczące rzutu poziomego,

Prędkość w różnych
układach odniesienia

·          analizuje przykłady względności ruchu,

·          oblicza prędkości ciał względem różnych układów odniesienia,

·          opisuje składanie prędkości – na wybranym przykładzie,

·          posługuje się układem odniesienia do opisu złożoności ruchu; opisuje ruch w różnych układach odniesienia,

·          oblicza prędkości względne dla ruchów wzdłuż prostej i na płaszczyźnie,

·          analizuje i rozwiązuje zadania, w których obserwator opisujący ruch pozostaje w spoczynku lub jest w ruchu względem wybranego układu odniesienia,

Ruch po okręgu

·          potrafi podać przykłady i definicję ruchu jednostajnego po okręgu,

·          wyjaśnia pojęcia: okresu, częstotliwości, prędkości kątowej i przyspieszenia dośrodkowego,

·          przelicza stopnie na radiany i radiany na stopnie,

·          analizuje ruch jednostajny po okręgu, znając: promień wodzący, kąt w radianach, prędkość kątową, okres, częstotliwość

·          wyprowadza związek między prędkością liniową a prędkością kątową,

·          opisuje ruch zmienny po okręgu, posługując się pojęciami chwilowa prędkość kątowa i przyspieszenie kątowe, przelicza odpowiednie jednostki,

·          szacuje prędkość liniową na podstawie zdjęcia

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnym po okręgu, posługując się kalkulatorem,

Przyspieszenie dośrodkowe

·          opisuje ruch jednostajny po okręgu i ruch jednostajnie zmienny po okręgu; wskazuje cechy wspólne i różnice

·          opisuje wektor przyspieszenia dośrodkowego,

·          wyjaśnia, dlaczego w ruchu jednostajnym po okręgu występuje przyspieszenie dośrodkowe,

·          wyjaśnia, na czym polega różnica między przyspieszeniem kątowym a przyspieszeniem dośrodkowym; uzasadnia to graficznie,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnym po okręgu,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnie zmiennym po okręgu, posługując się kalkulatorem,

Ruch i siły

Oddziaływania

·          wie, że oddziaływania dzielimy na wymagające bezpośredniego kontaktu i oddziaływania na „ odległość”,

·          rozpoznaje przykłady oddziaływań w różnych sytuacjach praktycznych,

·          wie, że wszystkie oddziaływania są wzajemne, a miarą oddziaływań są siły,

·          wymienia rodzaje oddziaływań fundamentalnych i podaje ich przykłady,

·          planuje i wykonuje doświadczenie ilustrujące wzajemność oddziaływań,

·          analizuje oddziaływania, posługując się pojęciem siła,

·          przedstawia siłę za pomocą wektora i wymienia cechy wektora,

·          wyjaśnia znaczenie punktu przyłożenia,

·          potrafi opisać skutki statyczne i dynamiczne działania siły w konkretnych przypadkach,

Dodawanie sił
i rozkładanie ich
na składowe

·          wyznacza graficznie siłę wypadkową dwóch sił,

·          składa siły działające wzdłuż prostych równoległych,

·          stosuje metodę dodawania wektorów (reguły równoległoboku lub trójkąta) do wyznaczania siły wypadkowej,

·          rozkłada siłę na składowe, np. siłę ciężkości na równi pochyłej,

·          wskazuje przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności składania i rozkładania sił,

·          rozróżnia siłę wypadkową i równoważącą,

·          rozwiązuje proste i złożone zadania obliczeniowe, podaje interpretację graficzną,

Pierwsza i druga zasada dynamiki Newtona

·          potrafi sformułować zasady dynamiki,

·          opisuje ruch ciał, wykorzystując pierwszą i drugą zasadę dynamiki Newtona,

·          wskazuje przykłady bezwładności ciał,

·          posługuje się różnymi jednostkami siły i opisuje ich związek z jednostkami podstawowymi,

·          stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą; szacuje wartość spodziewanego wyniku obliczeń, krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku,

·          obserwuje przebieg doświadczenia, zapisuje i analizuje wyniki pomiarów, wyciąga wnioski z doświadczenia,

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – proste i złożone zadania obliczeniowe; w obliczeniach stosuje drugą zasadę dynamiki i kinematyczne równania ruchu,

Trzecia zasada dynamiki Newtona

·          rozpoznaje przykłady wzajemnego oddziaływania ciał i podaje własne przykłady takiego oddziaływania,

·          analizuje wzajemne oddziaływanie i zachowanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona,

·          planuje – korzystając z podręcznika – i demonstruje doświadczenie ilustrujące trzecią zasadę dynamiki,

·          wyjaśnia (na przykładach), dlaczego siły wynikające z trzeciej zasady dynamiki się nie równoważą,

·          rozwiązuje proste oraz złożone zadania problemowe i doświadczalne dotyczące trzeciej zasady dynamiki Newtona,

Siła tarcia

·          rozróżnia pojęcia siły tarcia statycznego i kinetycznego,

·          podaje przykłady występowania sił tarcia,

·          opisuje korzystną i niekorzystną rolę sił tarcia,

·          analizuje skutki tarcia,

·          tarcie toczne i tarcie poślizgowe; wyjaśnia, kiedy występują,

·          opisuje ruch ciał, posługując się pojęciem siła tarcia,

·          opisuje rolę tarcia w przyrodzie i technice,

·          wyjaśnia (mikroskopowo), na czym polega występowanie sił tarcia

·          wyznacza współczynnik tarcia: planuje doświadczenie, mierzy siłę, która działa podczas jednostajnego ciągnięcia pudełka przy różnej sile nacisku, sporządza tabelę z wynikami pomiarów, oblicza średnią wartość współczynnika tarcia, oblicza niepewność względną, wskazuje wielkości, których pomiar ma decydujący wpływ na niepewność wyniku,

·          samodzielnie wykonuje poprawny wykres (właściwie oznacza i opisuje osie, dobiera jednostkę, oznacza niepewność punktów pomiarowych),

·          dopasowuje prostą y = ax do wykresu; oblicza wartość współczynnika a,

·          stosuje zasady dynamiki Newtona z uwzględnieniem sił tarcia,

·          rozwiązuje trudne zadania obliczeniowe i problemowe z uwzględnieniem sił tarcia

Siła dośrodkowa

·          analizuje zależność między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem,

·          wskazuje przykłady sił pełniących funkcję siły dośrodkowej,

·          znajduje – w życiu codziennym i przyrodzie – jaka siła pełni rolę siły dośrodkowej w ruchu po okręgu,

·          oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu oraz wartość siły dośrodkowej (szacuje wartość spodziewanego wyniku, krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku),

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – złożone zadania obliczeniowe związane z ruchem jednostajnym po okręgu;,

·          w obliczeniach korzysta ze wzoru na siłę dośrodkową

Siły bezwładności

·          potrafi podać definicję układu inercjalnego i nieinercjalnego,

·          analizuje na przykładach układy inercjalne i nieinercjalne, rozróżnia te układy,

·          bada przykłady działania sił bezwładności w ruchu prostoliniowym i po okręgu,

·          przedstawia graficznie kierunek i zwrot siły bezwładności, znając kierunek i zwrot przyspieszenia układu nieinercjalnego(m.in. w ruchu po okręgu),

·          wyjaśnia różnice między opisami ruchu ciał w układach inercjalnych i nieinercjalnych (m.in. w ruchu po okręgu),

·          opisuje ruch ciał w nieinercjalnych układach odniesienia, posługując się siłami bezwładności,

·          wskazuje urządzenia gospodarstwa domowego, w których wykorzystano działanie siły odśrodkowej,

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – złożone zadania obliczeniowe; wybiera układ odniesienia odpowiedni do opisu danego ruchu ciała,

·          przedstawia własnymi słowami główne tezy przeczytanego artykułu popularnonaukowego pt. Czy można biegać powodzie?

Energia i pęd

Praca i moc jako wielkości fizyczne

·          definiuje i posługuje się pojęciami praca i moc,

·          oblicza pracę siły na danej drodze,

·          przedstawia jednostki pracy i mocy; opisuje ich związki z jednostkami podstawowymi,

·          oblicza pracę stałej siły na podstawie wykresu zależności siły powodującej przemieszczenie od drogi,

·          oblicza moc urządzeń mechanicznych,

·          stosuje wzory na pracę i moc do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych: rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności, szacuje wartość spodziewanego wyniku obliczeń, przeprowadza proste obliczenia liczbowe, zapisuje wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących), krytycznie analizuje realność otrzymanego wyniku,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzorów na pracę i moc, posługując się kalkulatorem

Pojęcie energii.
Energia potencjalna grawitacji

·          wymienia różne formy energii, podaje ich przykłady,

·          opisuje zmiany energii na skutek wykonanej pracy,

·          posługuje się pojęciem energia potencjalna; oblicza wartość energii potencjalnej,

·          potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię potencjalną,

·          wyjaśnia, kiedy siła wykonuje pracę dodatnią, a kiedy ujemną; wskazuje sytuacje, w których praca jest równa zeru,

·          wykazuje, że praca wykonana nad ciałem przez siłę równoważącą siłę grawitacji jest równa przyrostowi energii potencjalnej ciała,

·          wyjaśnia, dlaczego praca nie zależy od sposobu przemieszczenia,

·          opisuje, od czego zależy energia potencjalna ciała,

·          oblicza energię potencjalną przy powierzchni Ziemi

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – proste zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzorów na energię potencjalną

Energia kinetyczna .
Zasada zachowania energii

·          definiuje i posługuje się pojęciem energia kinetyczna,

·          potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię kinetyczną,

·          opisuje zmiany energii kinetycznej na skutek wykonanej pracy,

·          oblicza wartość energii kinetycznej,

·          wykazuje, że praca wykonana nad ciałem przez stałą niezrównoważoną siłę jest równa przyrostowi energii kinetycznej ciała,

·          zna treść i stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej,

·          potrafi wytłumaczyć na przykładzie zasadę zachowania energii mechanicznej,

·          wykorzystuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu,

·          analizuje przemiany energii podczas spadku swobodnego,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzorów na energię kinetyczną, posługując się kalkulatorem,

·          stosuje pojęcie energia użyteczna i sprawność do rozwiązywania prostych zadań,

·          oblicza moc urządzeń mechanicznych, uwzględniając ich sprawność,

·          analizuje przemiany energii na wybranych przykładach,

Energia potencjalna sprężystości

·          definiuje energię potencjalną kinetyczną i energię potencjalną sprężystości,

·          potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię potencjalną i potencjalną sprężystości,

·          wykazuje doświadczalnie, od czego zależy współczynnik sprężystości sprężyn,

·          interpretuje wykres zmiany wydłużenia ciała stałego w zależności od przyłożonej siły,

·          podaje warunki stosowalności prawa Hooke'a,

·          przeprowadza doświadczenie związane z badaniem zależności siły odkształcającej sprężynę od wydłużenia sprężyny (opisuje doświadczenie, zapisuje wyniki pomiarów w tabeli),

·          sporządza wykres zależności siły odkształcającej sprężynę od wydłużenia sprężyny (właściwie oznacza i opisuje osie, wybiera jednostkę, oznacza niepewność punktów pomiarowych); wykazuje, że pole pod wykresem jest liczbowo równe wykonanej pracy potrzebnej do rozciągnięcia sprężyny,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, stosując zasadę zachowania energii mechanicznej; oblicza energię potencjalną sprężystości ciał,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe dotyczące energii potencjalnej sprężystości, posługując się kalkulatorem i wykresem zależności siły odkształcającej sprężynę od wydłużenia sprężyny,

·          wyprowadza wzór na energię potencjalną sprężystości,

·          analizuje przemiany energii na wybranych przykładach,

Pęd.

Zasada zachowania pędu

·          definiuje i posługuje się pojęciem pęd,

·          wyjaśnia, od czego zależy zmiana pędu ciała,

·          interpretuje drugą zasadę dynamiki w postaci ogólnej,

·          przewiduje wynik doświadczenia na podstawie zasady zachowania pędu,

·          stosuje zasadę zachowania pędu do wyjaśnienia zjawiska odrzutu i startu rakiet kosmicznych,

·          wykorzystuje zasadę zachowania pędu do obliczania prędkości ciał podczas zderzeń niesprężystych i zjawiska odrzutu,

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – proste zadania obliczeniowe związane z zasadą zachowania pędu (szacuje wartość spodziewanego wyniku, krytycznie analizuje jego realność),

Zderzenia sprężyste

I niesprężyste

·          podaje przykłady zderzeń sprężystych i niesprężystych, potrafi je rozróżnić,

·          stosuje zasadę zachowania pędu do opisu zderzeń niesprężystych,

·          wyjaśnia, dlaczego suma energii kinetycznych zderzających się kul przed zderzeniem jest większa niż po zderzeniu niesprężystym,

·          wyznacza prędkości kul po zderzeniu, korzystając z podanych wzorów,

·          stosuje zasadę zachowania energii i zasadę zachowania pędu do opisu zderzeń sprężystych,

·          analizuje zderzenia sprężyste ciał o różnej masie,

·          posługuje się pojęciem zderzenia centralne skośne i czołowe,

·          przeprowadza badanie zderzeń centralnych skośnych i czołowych kulek stalowych lub monet (wykonuje doświadczenia, opisuje i analizuje wyniki, wyciąga wnioski z doświadczenia),

·          rozwiązuje złożone zadania dotyczące zderzeń sprężystych i niesprężystych,

·          analizuje tekst popularnonaukowy (przedstawia własnymi słowami główne tezy artykułu popularnonaukowego pt. Fizyk ogląda TV dotyczącego zderzeń),

Bryła sztywna

Ruch postępowy
i obrotowy bryły sztywnej

·          stosuje modele punktu materialnego i bryły sztywnej; zna granice ich stosowalności, rozpoznaje ruchy bryły sztywnej: postępowy, obrotowy i ich złożenie,

·          analizuje ruch bryły sztywnej, stosując pojęcia prędkość kątowa, przyspieszenie kątowe, okres, częstotliwość,

·          posługuje się pojęciem precesja i wie, kiedy można pominąć precesję,

·          samodzielnie wykonuje i opisuje doświadczenie, wyciąga wnioski z doświadczenia (dotyczące wyznaczania środka masy bryły),

·          wyprowadza i stosuje wzór do wyznaczania środka masy bryły sztywnej lub układu ciał,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe (szacuje wartość spodziewanego wyniku, krytycznie analizuje jego realność),

·          rozwiązuje złożone zadania związane z ruchem obrotowym bryły sztywnej (przeprowadza złożone obliczenia za pomocą kalkulatora),

·          wyprowadza wzór na położenie środka masy,

Moment siły

·          interpretuje( ocenia orientacyjnie) i oblicza iloczyn wektorowy dwóch wektorów,

·          oblicza momenty sił działające na ciało lub układ ciał (bryłę sztywną); analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej,

·          wyznacza wypadkowy moment siły,

·          analizuje równowagę brył sztywnych, kiedy siły działają w jednej płaszczyźnie (gdy siły i momenty sił się równoważą),

·          wykorzystuje warunek równowagi momentów sił,

·          rozwiązuje – posługując się kalkulatorem – złożone zadania obliczeniowe dotyczące momentu siły,

Środek ciężkości i energia potencjalna bryły sztywnej

·          wyznacza doświadczalnie środek ciężkości płaskiego ciała zawieszonego na nici,

·          rozróżnia energię potencjalną ciężkości ciała traktowanego jako punkt materialny i jako bryła sztywna; wyznacza energię potencjalną ciężkości,

·          analizuje warunki równowagi ciała stojącego na podłożu,

·          wskazuje na wybranych przykładach sposoby zwiększania stabilności ciała w celu m.in. bezpieczeństwa (np. stabilności łodzi lub konstrukcji),

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe, stosując wzory na energię w ruchu obrotowym (przeprowadza złożone obliczenia liczbowe za pomocą kalkulatora),

·          projektuje – korzystając z przykładów podanych w podręczniku – i przeprowadza doświadczenie ilustrujące tor ruchu środka masy,

Energia kinetyczna w ruchu

obrotowym

·          analizuje pojęcia masa i moment bezwładności; wyjaśnia, od czego zależy moment bezwładności bryły

·          posługuje się pojęciem moment bezwładności jako miarą bezwładności ciała w ruchu obrotowym

·          uwzględnia energię kinetyczną ruchu obrotowego

·          oblicza energię całkowitą bryły obracającej się wokół osi przechodzącej przez środek masy (np. walca, kuli)

·          podaje momenty bezwładności wybranych brył

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzorów na energię w ruchu obrotowym

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzorów na energię w ruchu obrotowym (przeprowadza złożone obliczenia za pomocą kalkulatora)

Druga zasada dynamiki w ruchu obrotowym bryły sztywnej

·          opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi przechodzącej przez środek masy, wykorzystując prędkość kątową i przyspieszenie kątowe,

·          analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej pod wpływem momentu sił; wyjaśnia, kiedy ruch jest przyspieszony, a kiedy – opóźniony,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe z zastosowaniem drugiej zasady dynamiki ruchu obrotowego,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe z zastosowaniem drugiej zasady dynamiki ruchu obrotowego oraz kinematycznego równania ruchu obrotowego (przeprowadza złożone obliczenia za pomocą kalkulatora),

Moment pędu

·          definiuje moment pędu punktu materialnego, bryły sztywnej i układu ciał,

·          wskazuje analogie między wielkościami fizycznymi opisującymi dynamikę ruchu postępowego i dynamikę ruchu obrotowego bryły

·          analizuje ruch bryły wokół osi obrotu z zastosowaniem zasady zachowania momentu pędu,

·          demonstruje zasadę zachowania momentu pędu na wybranym przykładzie (m.in. zjawisko odrzutu),

·          podaje przykłady wykorzystania zasady zachowania momentu pędu w sporcie, urządzeniach technicznych i we Wszechświecie,

·          podaje przykłady wykorzystania efektu żyroskopowego w praktyce

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe z zastosowaniem zasady zachowania momentu pędu,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe z zastosowaniem uogólnionej drugiej zasady dynamiki ruchu obrotowego oraz zasady zachowania momentu pędu (przeprowadza złożone obliczenia za pomocą kalkulatora),

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i problemowe na poziomie maturalnym

Ruch drgający(harmoniczny)

Badanie ruchu drgającego

·          opisuje ruch drgający ciężarka na sprężynie,

·          posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu i częstotliwości do opisu drgań; wskazuje położenie równowagi i odczytuje amplitudę oraz okres drgań ciała z wykresu x(t),

·          rejestruje ruch drgający ciężarka na sprężynie za pomocą kamery,

·          interpoluje (ocenia orientacyjnie) wartość pośrednią między danymi w tabeli lub z wykresu,

Drgania harmoniczne

·          wyjaśnia, że drgania harmoniczne to te drgania, które można opisać za pomocą funkcji trygonometrycznych,

·          posługuje się właściwościami funkcji trygonometrycznych sinus i cosinus do opisu ruchu harmonicznego,

·          wyprowadza wzory: x(t), v(t), a(t),

·          posługuje się pojęciem siły do opisu ruchu harmonicznego; wykazuje, że siła jest wprost proporcjonalna do wychylenia,

·          analizuje ruch pod wpływem sił sprężystych (harmonicznych), podaje przykłady takiego ruchu,

·          interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym,

·          posługuje się pojęciem fazy drgań,

Drgania sprężyn

·          opisuje ruch drgający ciężarka na sprężynie,

·          opisuje budowę prostych modeli fizycznych,

·          stosuje matematyczne równania do opisu zjawisk,

·          demonstruje drgania wahadła sprężynowego,

·          stosuje równanie oscylatora harmonicznego do wyznaczania okresu drgań wahadła sprężynowego,

·          oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem wahadła sprężynowego (szacuje wartość spodziewanego wyniku obliczeń, krytycznie analizuje prawdopodobieństwo otrzymanego wyniku),

Wahadło matematyczne

·          opisuje ruch wahadła matematycznego,

·          oblicza okres drgań wahadła matematycznego,

·          wyjaśnia, od czego zależy okres drgań wahadła matematycznego,

·          wyjaśnia, dlaczego dla małych wychyleń ruch wahadła matematycznego jest w dobrym przybliżeniu ruchem harmonicznym,

·          wyznacza doświadczalnie przyspieszenie ziemskie za pomocą wahadła matematycznego,

·          wykonuje pomiary i zapisuje wyniki w tabeli, analizuje wyniki pomiarów,

·          szacuje niepewności pomiarowe i zaznacza je na wykresie,

·          oblicza wartość przyspieszenia ziemskiego na podstawie wykresu l(T²),

·          oblicza niepewność przyspieszenia ziemskiego; wskazuje wielkości, których pomiar ma decydujący wpływ na jej wartość,

·          bada zależność kwadratu okresu drgań wahadła matematycznego od jego długości i samodzielnie wykonuje poprawny wykres zależności l(T²)), tj. właściwie oznacza i opisuje osie, wybiera skalę, oznacza niepewności punktów pomiarowych,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z ruchem wahadła matematycznego,

·          wykonuje projekt doświadczenia obowiązkowego,

Energia w ruchu harmonicznym

·          analizuje przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie,

·          analizuje zasadę zachowania energii oscylatora harmonicznego,

·          przeprowadza dowód prawa zachowania energii, posługując się wzorami na energię potencjalną i kinetyczną oscylatora harmonicznego,

·          stosuje funkcje trygonometryczne sin²a i cos²a do ilustracji energii potencjalnej i kinetycznej,

·          stosuje zasadę zachowania energii w ruchu drgającym, opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w tym ruchu,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z zasadą zachowania energii,

Drgania wymuszone i tłumione Rezonans

·          wyjaśnia, dlaczego drgania są zanikające,

·          wskazuje przyczyny tłumienia drgań,

·          opisuje drgania wymuszone,

·          opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego na wybranych przykładach,

·          wskazuje przykłady rezonansu mechanicznego,

·          wyjaśnia znaczenie rezonansu mechanicznego np. w budownictwie,

Fale mechaniczne

Ruch falowy

·          omawia mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego na przykładzie układu wahadeł połączonych sprężynami,

·          definiuje i posługuje się pojęciami: położenie równowagi, wychylenie, amplituda, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal harmonicznych; stosuje w obliczeniach związki między tymi wielkościami,

·          opisuje falę poprzeczną i falę podłużną; wskazuje ośrodki, w których rozchodzą się te fale,

·          wymienia i omawia wspólne właściwości fal mechanicznych,

·          planuje i wykonuje doświadczenie obrazujące ruch falowy,

Matematyczny opis fali

·          stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością,

·          stosuje ogólny wzór na funkcję falową fali harmonicznej:

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe, posługując się kalkulatorem; stosuje pojęcia: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali,

·          rozwiązuje graficznie i liczbowo zadania, stosując funkcję falową do opisu fal harmonicznych,

Fale dźwiękowe

·          wymienia wielkości fizyczne, od których zależą wysokość i głośność dźwięku,

·          wyjaśnia, co to są infradźwięki i ultradźwięki, próg słyszalności i próg bólu,

·          interpretuje związek między poziomem natężenia i natężeniem,

·          oblicza w zadaniach wartość poziomu natężenia dźwięku

·          opisuje fale akustyczne,

·          wyjaśnia mechanizm powstawania i odbioru fali dźwiękowej,

·           opisuje funkcję falową dla dźwięków:

·          mierzy częstotliwość drgań strun o różnej długości; sporządza tabelę pomiarów; samodzielnie wykonuje poprawny wykres (właściwe oznaczenie i opis osi, wybór skali, oznaczenie niepewności punktów pomiarowych),

Rozchodzenie się fal, odbicie i załamanie fali

·          demonstruje fale: kolistą, płaską i kulistą,

·          rozróżnia pojęcia: grzbiet fali, dolina fali i promień fali,

·          opisuje zjawiska odbicia i załamania fali mechanicznej,

·          wyjaśnia przyczyny załamania fal,

·          opisuje załamanie fali na granicy ośrodków,

·          formułuje prawo odbicia i załamania fal,

·          wyjaśnia, na czym polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia,

·          rozwiązuje graficznie i liczbowo zadania, stosując równanie fali; interpretuje to równanie,

Superpozycja fal.
Fale stojące

·          wyjaśnia, na czym polega superpozycja fal,

·          ilustruje graficznie zasadę superpozycji fal,

·          wyjaśnia mechanizm powstawania fali stojącej,

·          opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi przeciwbieżnie,

·          wskazuje węzły w modelu fali stojącej jako miejsca, w których amplituda fali wynosi zero,

·          wskazuje strzałki w modelu fali stojącej jako miejsca, w których amplituda fali jest największa,

·          stosuje opis matematyczny fali stojącej,

·          podaje odległości między sąsiednimi węzłami i strzałkami fali stojącej jako wielokrotności długości fali,

Dźwięki proste i złożone

·          opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych,

·          rozróżnia dźwięki proste i złożone,

·          wyznacza doświadczalnie prędkości dźwięku w powietrzu,

·          sporządza tabelę pomiarów,

·          oblicza wartość średnią prędkości dźwięku,

·          wskazuje wielkości, których pomiar ma decydujący wpływ na wynik mierzonej wielkości fizycznej,

·          przeprowadza pomiary częstotliwości drgań struny dla różnych jej długości,

·          samodzielnie wykonuje poprawny wykres odwrotności długości fali od jej częstotliwości (właściwe oznaczenie i opis osi, wybór skali, oznaczenie niepewności pomiarowych,

Efekt Dopplera

·          opisuje efekt Dopplera w przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora oraz w przypadku ruchu obserwatora i źródła,

·          wskazuje zastosowania zjawiska Dopplera, np. w medycynie,

·          rozwiązuje złożone zadania rachunkowe związane ze zjawiskiem Dopplera,

Termodynamika

Podstawowe pojęcia termodynamiki

·          wymienia główne założenia kinetyczno-molekularnej teorii budowy materii,

·          opisuje ruchy Browna oraz dyfuzję jako dowody ruchu cząsteczek,

·          wyjaśnia, na czym polegają ruchy Browna,

·          opisuje energię wewnętrzną w ujęciu mikroskopowym,

·          posługuje się pojęciem średniej energii kinetycznej cząsteczek,

·          opisuje związek między temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną,

·          stosuje jednostki temperatury: kelwiny i stopnie Celsjusza; posługuje się zależnością między tymi jednostkami,

·          wyjaśnia, od czego zależy energia wewnętrzna,

·          wyjaśnia związek energii wewnętrznej z temperaturą,

·          stosuje wzór na średnią energię kinetyczną cząsteczek,

·          wyjaśnia, na czym polegało odkrycie Smoluchowskiego i Einsteina,

Pierwsza zasada termodynamiki

·          analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii,

·          odróżnia przekaz energii w formie pracy od przekazu energii w formie ciepła,

·          planuje doświadczenie dotyczące wyznaczenia ciepła topnienia lodu, opisuje i analizuje wyniki,

·          posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej,

·          stosuje poznane wzory do rozwiązywania zadań rachunkowych,

Model gazu doskonałego

·          wyjaśnia założenia gazu doskonałego,

·          wyprowadza równanie stanu gazu doskonałego i interpretuje to równanie,

·          stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu,

·          rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem równania Clapeyrona,

Badanie przemian gazu

·          wymienia wielkości opisujące gaz,

·          planuje doświadczenia dotyczące przemian gazu, opisuje i analizuje wyniki, sporządza i interpretuje wykresy,

·          sprawdza doświadczalnie i stosuje zależności opisujące przemiany gazu,

·          opisuje izotermiczną i izobaryczną przemianę gazu oraz identyfikuje wykresy przedstawiające te przemiany,

·          wyjaśnia, na czym polega przemiana izochoryczna,

Przemiany gazu doskonałego

·          analizuje wykresy przemian gazu w kontekście zależności wynikających z równania Clapeyrona,

·          omawia trójwymiarowy wykres równania Clapeyrona,

·          interpretuje wykresy przemian gazowych w układzie (V, p),

·          omawia przebieg przemiany adiabatycznej oraz interpretuje wykres tej przemiany w układzie (V, p),

·          rozwiązuje zadania z wykorzystaniem poznanych wzorów oraz wiedzy na temat przemian gazu doskonałego,

Praca a wykresy przemian gazowych

·          oblicza pracę jako pole pod wykresem p(V) przedstawiającym przemianę gazową,

·          interpretuje wykresy przemian gazowych, uwzględniając kolejność przemian,

·          wyjaśnia, że praca jest wykonywana tylko wtedy, gdy zmienia się objętość gazu,

·          rozwiązuje zadania obliczeniowe dotyczące pracy w wypadku, gdy gaz ulega kilku przemianom,

·          oblicza pracę wykonaną w czasie przemiany gazowej jako pole pod wykresem przemiany w układzie współrzędnych (V, p),

Przepływ ciepła.
Ciepło właściwe

·          planuje doświadczenie dotyczące wyznaczenia ciepła właściwego danej cieczy, opisuje i analizuje wyniki,

·          posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej,

·          stosuje pojęcie ciepła właściwego do rozwiązywania zadań,

·          wyznacza doświadczalnie ciepło właściwe cieczy i analizuje przyczyny niepewności pomiarowych,

Ciepło w przemianach gazowych

·          posługuje się pojęciem ciepła molowego przy stałym ciśnieniu i stałej objętości,

·          wyjaśnia zależność między C_p a C_V,

·          oblicza zmiany energii wewnętrznej w przemianach izobarycznej i izochorycznej,

·          podaje wzory na ciepło molowe doskonałego gazu jednoatomowego i doskonałego gazu dwuatomowego w przemianie izochorycznej,

·          wykorzystuje poznane wzory i wiedzę na temat przemian izochorycznej i izobarycznej do rozwiązywania zadań obliczeniowych,

Silniki cieplne

·          przedstawia ogólną zasadę działania silnika cieplnego,

·          analizuje przedstawione cykle termodynamiczne,

·          oblicza sprawność silników cieplnych, opierając się na wymienianym cieple i wykonanej pracy,

·          podaje wzór na sprawność silnika termodynamicznego i wykorzystuje go w zadaniach,

·          posługuje się pojęciem sprawności silnika cieplnego,

Silniki spalinowe

·          oblicza maksymalną sprawność silnika cieplnego,

·          opisuje działanie silników spalinowych: czterosuwowego benzynowego i diesla,

Druga zasada termodynamiki

·          • interpretuje drugą zasadę termodynamiki,

·          podaje różne sformułowania drugiej zasady termodynamiki, uzasadnia ich równoważność,

·          wyjaśnia na przykładach statystyczny charakter drugiej zasady termodynamiki,

·          rozwiązuje zadania związane z drugą zasadą termodynamiki,

·          wskazuje przykłady procesów nieodwracalnych,

Przepływ ciepła.
Ciepło właściwe

·          planuje doświadczenie dotyczące wyznaczenia ciepła właściwego danej cieczy, opisuje i analizuje wyniki,

·          posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej,

·          stosuje pojęcie ciepła właściwego do rozwiązywania zadań,

·          wyznacza doświadczalnie ciepło właściwe cieczy i analizuje przyczyny niepewności pomiarowych,

Przemiany fazowe

·          wyjaśnia mechanizm przemian fazowych z mikroskopowego punktu widzenia (uwzględniając pojęcie cząsteczki),

·          posługuje się pojęciami: ciepło parowania i ciepło topnienia,

·          wyjaśnia zależność temperatury wrzenia cieczy od ciśnienia atmosferycznego,

·          odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; analizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy,

·          wykorzystuje pojęcia ciepła właściwego i ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego,

·          rozwiązuje zadania obliczeniowe związane z przemianami fazowymi: rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności, szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, a na tej podstawie ocenia wartości obliczanych wielkości fizycznych, zapisuje wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących,

Grawitacja

Prawo powszechnego ciążenia

·          interpretuje zależności między wielkościami w prawie powszechnego ciążenia dla mas punktowych,

·          wyjaśnia wpływ siły grawitacji Słońca na ruch planet i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców; wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał na powierzchnię Ziemi,

·          wymienia sytuacje, w których można stosować wzór na siłę grawitacji wynikający z prawa powszechnego ciążenia,

·          wyprowadza wzór na przyspieszenie grawitacyjne planety w zależności od jej promienia i masy,

·          wyjaśnia, co wpływa na ciężar ciała na obracającej się planecie,

·          wykorzystuje prawo powszechnego ciążenia do obliczenia siły oddziaływań grawitacyjnych między masami punktowymi i sferycznie symetrycznymi,

·          rozwiązuje proste zadania obliczeniowe związane z siłą grawitacji,

·          stosuje wektorowy zapis prawa grawitacji,

Pole grawitacyjne

·          oblicza natężenie pola grawitacyjnego,

·          rysuje linie pola grawitacyjnego, odróżnia pole jednorodne od pola centralnego,

·          oblicza wartość i kierunek natężenia pola grawitacyjnego na zewnątrz ciała sferycznie symetrycznego,

·          rozróżnia pojęcia: natężenie pola grawitacyjnego i przyspieszenie,

·          wyprowadza związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem,

Energia potencjalna w polu grawitacyjnym

·          stosuje wzór na energię potencjalną w centralnym polu grawitacyjnym,

·          oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej,

·          wyjaśnia znaczenie pojęcia drugiej prędkości kosmicznej; oblicza wartości drugiej prędkości kosmicznej dla różnych ciał niebieskich,

Pierwsze i drugie prawo Keplera

·          pisuje ruch planet za pomocą pierwszego i drugiego prawa Keplera,

·          oblicza prędkość i okres ruchu satelitów (bez napędu) wokół Ziemi oraz masę ciała niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity,

·          oblicza pierwszą prędkość kosmiczną dla różnych ciał niebieskich,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z siłą grawitacji i prawami Keplera,

·          szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, a na tej podstawie ocenia wartości obliczanych wielkości fizycznych,

Trzecie prawo Keplera

·          podaje trzecie prawo Keplera; przedstawia związek odkryć Mikołaja Kopernika z osiągnięciami Jana Keplera,

·          oblicza okresy obiegu planet i wielkie półosie ich orbit, wykorzystując trzecie prawo Keplera dla orbit kołowych,

·          rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z siłą grawitacji i trzecim prawem Keplera,

Pole elektryczne

Ładunki elektryczne i ich oddziaływanie

·          bada zjawiska elektryzowania ciał i oddziaływania ciał naładowanych oraz opisuje sposoby elektryzowania ciałprzez tarcie, dotyk i indukcję,

·          opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków elektrycznych,

·          wyjaśnia mechanizm elektryzowania ciał, stosując zasadę zachowania ładunku elektrycznego,

·          ^Rwyjaśnia, co to są kwarki, i określa ich własności,

Prawo Coulomba

·          bada, od czego i jak zależy siła wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych,

·          demonstruje i wyjaśnia oddziaływanie ciał naelektryzowanych z ciałami nienaelektryzowanymi,

·          zna i stosuje prawo Coulomba,

·          wykorzystuje prawo Coulomba do obliczenia siły oddziaływania elektrostatycznego między ładunkami punktowymi,

Pole elektryczne

·          posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego,

·          oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jednego ładunku punktowego,

·          analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków,

·          doświadczalnie bada kształt linii pola elektrycznego,

·          przedstawia pole elektrostatyczne za pomocą linii pola,

·          wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego,

·          opisuje pole między dwiema przeciwnie naładowanymi płytkami,

Energia potencjalna, potencjał i napięcie

·          posługuje się pojęciem elektrostatycznej energii potencjalnej ładunku,

·          posługuje się pojęciami: potencjał pola elektrycznego, napięcie elektryczne,

·          oblicza elektrostatyczną energię potencjalną i potencjał elektryczny,

·          definiuje 1 eV oraz przelicza energię z elektronowoltów na dżule i odwrotnie,

Ładunki w przewodniku

·          opisuje rozkład ładunku w przewodniku,

·          bada wpływ przewodników z ostrzem na pole elektryczne,

·          opisuje wpływ pola elektrycznego na rozmieszczenie ładunków w przewodniku,

·          wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya,

Ruch naładowanej cząstki w polu elektrostatycznym

·          analizuje ruch naładowanej cząstki w stałym jednorodnym polu elektrostatycznym,

·          opisuje ruch naładowanej cząstki wprowadzonej z prędkością początkową równoległą oraz prostopadłą do natężenia pola,

·          porównuje ruch naładowanych cząstek w jednorodnym polu elektrycznym i ruch ciał w jednorodnym polu grawitacyjnym,

Kondensatory

·          opisuje pole kondensatora płaskiego, oblicza napięcie między okładkami,

·          posługuje się pojęciem pojemności elektrycznej kondensatora,

·          oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne,

·          oblicza pracę potrzebną do naładowania kondensatora,