10 grudnia: Dzień Praw Człowieka

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta została w Paryżu, 10 grudnia 1948 roku. Zapisano w niej najważniejsze prawa, przysługujące wszystkim ludziom, niezależnie od płci, rasy, wyznania i korzeni kulturowych: prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego i nauki; prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo wolności opinii i jej wyrażania; prawo ubiegania się o azyl i korzystania z niego w razie prześladowania; zakaz zastraszania, torturowania i stosowania niewolnictwa; prawo do życia w godziwych warunkach materialnych. Deklaracja stała się podstawą międzynarodowych dokumentów chroniących prawa człowieka. Część późniejszych umów międzynarodowych, dotyczących praw człowieka, zostało opartych na artykułach Deklaracji.

Ponad pół wieku temu, 16 grudnia 1966 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło dwa dokumenty międzynarodowe, mające do dzisiaj decydujący wpływ na postrzeganie praw człowieka na świecie: Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (ICESCR) oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych. Razem z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, stanowią one Międzynarodowy Pakt Praw Człowieka, określający obywatelskie, kulturalne, ekonomiczne, polityczne i społeczne prawa, należne człowiekowi od dnia urodzin..

UNESCO, które powstało tuż po zakończeniu II wojny światowej dla “budowania pokoju w umysłach ludzi”, miało znaczący wkład w powstanie i treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, przyjętej w Paryżu, 10 grudnia 1948 roku. Zapisano w niej najważniejsze prawa, przysługujące wszystkim ludziom, niezależnie od płci, rasy, wyznania i korzeni kulturowych: prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego i nauki; prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo wolności opinii i jej wyrażania; prawo ubiegania się o azyl i korzystania z niego w razie prześladowania; zakaz zastraszania, torturowania i stosowania niewolnictwa; prawo do życia w godziwych warunkach materialnych. Deklaracja stała się podstawą międzynarodowych dokumentów chroniących prawa człowieka. Część późniejszych umów międzynarodowych, dotyczących praw człowieka, zostało opartych na artykułach Deklaracji.

Zaangażowanie UNESCO w promocję i ochronę praw człowieka zapisane zostało w Akcie Konstytucyjnym, przyjętym 16 listopada 1945 roku, w którym w Artykule 1. zapisano, że ”Celem Organizacji jest popieranie sprawy pokoju i bezpieczeństwa, przez zacieśnianie współpracy między narodami w dziedzinie oświaty, nauki i kultury, dla zapewnienia powszechnego poszanowania sprawiedliwości, prawa, praw człowieka i podstawowych swobód, jakie Karta Narodów Zjednoczonych przyznaje wszystkim ludziom bez różnicy rasy, płci, języka lub religii”. Realizacji tego zadania służy około 60 międzynarodowych instrumentów prawnych: konwencji, deklaracji i rekomendacji, zainicjowanych i przyjętych przez Konferencje Generalne od początku istnienia Organizacji. Większość z nich ma bezpośredni lub pośredni związek z realizacją praw człowieka w podstawowych obszarach działalności UNESCO: edukacji, kultury, nauki, komunikacji i informacji, a w ramach tej ostatniej przede wszystkim w dziedzinie ochrony wolności słowa i swobody wyrażania opinii.

W bezpośredniej kompetencji UNESCO znalazły się od początku istnienia Organizacji – i pozostają do dziś:

Prawo do edukacji. (Art. 26 Deklaracji)

Prawo do swobodnego udziału w życiu kulturalnym społeczeństwa. (Art. 27 Deklaracji)

Prawo wolności opinii i wyrażania jej. (Art. 19 Deklaracji)

Prawo do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw. (Art. 27)

20 grudnia 1993 roku Zgromadzenie Ogólne NZ zdecydowało o utworzeniu stanowiska Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, którego zadaniem jest czuwanie nad tym, by prawa człowieka były powszechnie respektowane.